«Δοξασμένη η στιγμή να αντικρίζει κάποιος έναν ολόκληρο λαό να ορθώνεται. Δεν είναι πια κοπάδι από πρόβατα καψαλισμένα από τον ήλιο, ούτε αξιοθρήνητο πλήθος καρτερικών σκλάβων. Είναι ορδή από εξεγερμένους που ρίχνεται να κατακτήσει τη γη. Και η γη ξαναβρίσκει την περηφάνεια της, γιατί τούτη τη φορά επιτέλους είναι άνθρωποι που την πατούν».
Ρικάρδο Φλόρες Μαγόν, «Το Δικαίωμα στην Εξέγερση»
Το Πορφυριάτο
Δεν είναι δύσκολο να κάνει κανείς μια περιγραφή του προεπαναστατικού Μεξικού. Από το 1876 μέχρι το 1911, η χώρα βρισκόταν κάτω από την απόλυτη εξουσία ενός και μόνο ανθρώπου, του δικτάτορα-στρατηγού Πορφύριο Ντιάζ, γι’ αυτό και η συγκεκριμένη περίοδος της μεξικανικής ιστορίας έμεινε γνωστή ως η μαύρη περίοδος του Πορφυριάτου. Ο «πορφυρισμός» ήταν μια βαθύτατα αντιδραστική ιδεολογία. Η ουσία της κοινωνικής εξουσίας του εκπορευόταν από το τρίπτυχο της βίαιης κρατικής επιβολής, του εγχώριου οικονομικού συγκεντρωτισμού και της εξάρτησης από το ξένο κεφάλαιο. Κάθε έννοια πολιτικής δικαιολόγησης του τυραννικού αυτού συστήματος είχε εκλείψει μαζί με την τροπολογία που ψηφίστηκε από το μεξικανικό κονγκρέσο το 1890, σύμφωνα με την οποία ακυρωνόταν η συνταγματική αρχή της μη-επανεκλογής του προέδρου την οποία ο ίδιος ο Ντίαζ είχε θεσπίσει, και δινόταν το δικαίωμα στον δικτάτορα να παραμείνει στην εξουσία ως ισόβιος πρόεδρος. Με αυτήν την απόφαση συντελέστηκε στην πράξη η υποταγή του συντάγματος στην προεδρική εξουσία. Από εκεί και πέρα, είχαν παραμερισθεί τα εμπόδια που συγκρατούσαν τον Ντίαζ από το να εγκαθιδρύσει την προσωπική δικτατορία του στη χώρα.
Με μεθοδικό τρόπο ο «δον Πορφύριο» επάνδρωσε όλες τις υψηλές θέσεις του κρατικού μηχανισμού με μιγάδες αξιωματούχους προσωπικά αφοσιωμένους σε αυτόν. Το δικαστικό σώμα μετατράπηκε σε πειθήνιο όργανο της πολιτικής εξουσίας, αφού στον πρόεδρο περιήλθε το δικαίωμα να διορίζει και να παύει δικαστές ανάλογα με τις επιθυμίες του. Ο μοναδικός κοινωνικός θεσμός τςη χώρας όπου το καθεστώς διέθετε πραγματική υποστήριξη, παρέμεινε το σώμα των ανώτερων αξιωματικών του ομοσπονδιακού στρατού, κι αυτό γιατί οι περισσότεροι στρατιωτικοί που είχαν προαχθεί στον βαθμό του στρατηγού ήταν παλαιοί συμπολεμιστές και σύντροφοι του Ντίαζ από την εποχή του Μπενίτο Χουαρέζ και των πολέμων της ανεξαρτησίας.
Σύντομα η χούντα είχε επιβάλει τον ασφυκτικό έλεγχο της σε όλους τους τομείς της κοινωνίας των πόλεων. Υπήρχε όμως και το ζήτημα της ανυπότακτης μεξικανικής υπαίθρου. Το κράτος του Μεξικού είχε ομοσπονδιακή δομή που παραχωρούσε περιορισμένα δικαιώματα αυτονομίας και αυτοδιοίκησης στις πολιτείες. Επιπλέον, η απομακρυσμένη ενδοχώρα της μεξικανικής περιφέρειας αποτελούσε terra incognita για την κεντρική κυβέρνηση. Αν εξαιρέσουμε τις επαρχιακές πρωτεύουσες, η ύπαιθρος ήταν κατακερματισμένη σε αναρίθμητα, μικρά ημιαυτόνομα χωριά (πουέμπλος), τα οποία λόγω της ανυπαρξίας οδικού δικτύου, της έλλειψης συγκοινωνιών και συστηματικών επαφών με τον γεωγραφικό τους περίγυρο, είχαν αναπτύξει έντονες τις αρετές της αυτάρκειας αλλά και της αυτοκυβέρνησης μέσω των τοπικών κοινοτικών συνελεύσεων. Με άλλα λόγια, η ύπαιθρος ήταν μια περιοχή όπου η κρατική εξουσία χρειαζόταν να ανορθωθεί.